Thị trường lao động những năm tới Việt Nam tiếp tục tăng trưởng, sức cầu về lao động tăng mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, logistics, y tế, du lịch và kinh tế số nhưng cần nhân lực có kỹ năng cao hơn là số lượng thô...

Với các vị trí yêu cầu về kỹ năng số, tư duy phân tích, bảo trì thiết bị cao cấp và dịch vụ chất lượng cao cũng tăng lên. Tuy ở các lĩnh vực này cơ hội việc làm nhiều, nhưng cần đào tạo chất lượng và phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường doanh nghiệp.

Những ngành nghề thuộc các lĩnh vực tăng trưởng, FDI mở nhiều nhà máy tạo nhiều cơ hội việc làm, nhưng còn thiếu các vị trí nhân công cơ bản như:  Sản xuất công nghệ cao/điện tử - bán dẫn/chế tạo thiếu kỹ thuật viên CNC, bảo trì máy, kỹ sư sản xuất; Năng lượng tái tạo và xây dựng hạ tầng thì thiếu kỹ sư vận hành, thợ lắp đặt năng lượng mặt trời, nhân sự quản lý dự án; Công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu và an ninh mạng.... vị trí lập trình có thể bị tự động hoá, thiếu vị trí chuyên sâu.

Song song đó, ngành Nông nghiệp công nghệ cao và môi trường, Điện - Điện tử - Tự động hóa, robot, năng lượng xanh, logistics, thương mại điện tử, marketing số hay lĩnh vực dịch vụ chất lượng cao (du lịch, nhà hàng, bán lẻ cao cấp) cũng đồng thời phát triển mạnh.

Ngoài ra, đối với lĩnh vực dịch vụ chất lượng cao  như du lịch, nhà hàng, bán lẻ cao cấp, y tế & chăm sóc sức khỏe (điều dưỡng, kỹ thuật xét nghiệm, quản lý bệnh viện, làm đẹp, du lịch - dịch vụ)... nhân sự được đào tạo bài bản vẫn thiếu tại các điểm du lịch/khách sạn lớn.

Từ các phân tích tình hình phát triển ngành nghề trong những năm tới của Việt Nam và những tác động của công nghệ, tự động hóa, AI khiến cơ hội việc làm của học sinh, sinh viên qua đào tạo loại công việc bị giảm (những công việc lặp lại, thủ công, xử lý dữ liệu cơ bản bị thay thế hoặc giảm cầu), do đó cần thực hiện một số yêu cầu cơ bản đối với việc đào tạo nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu cho các ngành nghề có cơ hội tăng mạnh:

 Đối với yêu cầu tư duy sáng tạo, quản lý hệ thống thông minh, bảo trì/hiệu chỉnh hệ robot, phân tích dữ liệu, phát triển sản phẩm số thì cần có chiến lược cho sinh viên, học sinh qua đào tạo không tranh đấu với máy cho nhiệm vụ lặp, mà học để hợp tác với máy (ví dụ: biết dùng công cụ AI, vận hành, giám sát, giải thích kết quả).

Trong bối cảnh phát triển, học sinh, sinh viên qua đào tạo cần chuẩn bị tâm thế để không bị “sốc” khi tốt nghiệp  ra trường như:

- Tư duy thích ứng: chấp nhận thay đổi, sẵn sàng học lại, coi việc học là liên tục. Phát triển năng lực cốt lõi thời đại số (tư duy số, kỹ năng giải quyết vấn đề, giao tiếp đa văn hóa. Năng lực tự học, đổi mới sáng tạo và thích ứng nghề nghiệp).

- Chủ động nghề nghiệp: thực tập sớm, làm dự án thực tế, tham gia cuộc thi nghề để có trải nghiệm áp dụng.

- Thái độ nghề nghiệp: kỷ luật, tinh thần trách nhiệm, chịu được áp lực sản xuất/khách hàng.

- Kỹ năng quản lý sự nghiệp: tự viết CV thực hành, phỏng vấn, thương lượng mức lương, xây dựng mạng lưới doanh nghiệp.

- Những nhóm kỹ năng mềm nên ưu tiên rèn ngay từ ghế nhà trường .Ưu tiên 6 nhóm quan trọng sau:

1. Giao tiếp và làm việc nhóm tập dự án nhóm, thuyết trình, feedback 360°.

2. Giải quyết vấn đề & tư duy phản biện  bài tập thực tế, phân tích lỗi sản xuất.

3. Kỹ năng số cơ bản + sử dụng công cụ AI  Excel nâng cao, quản lý dữ liệu, biết sử dụng mô hình/AI hỗ trợ công việc.

4. Kỹ năng nghề nghiệp & an toàn lao động thái độ làm việc, giờ giấc, an toàn trong xưởng.

5. Khả năng học tập suốt đời hướng dẫn cách học online, micro-credentials, quản lý thời gian.
6. Việc lựa chọn ngành học, hệ đào tạo và trường đào tạo nghề hiện nay không chỉ dựa vào sở thích, mà cần gắn với xu hướng phát triển của thị trường lao động. Chọn nghề phải dựa trên sự hài hòa giữa đam mê, năng lực học tập, bậc học phù hợp, điều kiện kinh tế gia đình và đặc biệt là sở trường cá nhân. Không nên chạy theo “trào lưu” mà quên mất giá trị và khả năng thật của bản thân.

 Trong bối cảnh thị trường lao động thay đổi nhanh, học sinh cần thay đổi tư duy học tập: không chỉ dựa vào điểm số hay năng lực học văn hóa, mà phải rèn luyện kỹ năng phân tích, tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và thái độ nghề nghiệp.

Bên cạnh con đường đại học truyền thống, các em cần mạnh dạn xem xét các mô hình đào tạo nghề, đào tạo thực hành, đào tạo gắn với doanh nghiệp, vì đây là con đường hiệu quả để có việc làm bền vững. Hiện nay, doanh nghiệp không chỉ cần bằng cấp mà quan trọng hơn là năng lực làm việc thực tế. Những chương trình đào tạo gắn với sản xuất - kinh doanh, thực hành tại doanh nghiệp giúp học sinh, sinh viên ra trường có thể làm việc ngay, rút ngắn thời gian đào tạo. Vì vậy, chọn đúng nghề, chọn sớm và có định hướng rõ ràng sẽ giúp học sinh tự tin bước vào tương lai, chủ động nắm bắt cơ hội việc làm hiệu quả nhất./.