Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai xây dựng Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, dự kiến chính sách sẽ được xây dựng và thể chế hóa vào Luật GDNN (sửa đổi).
Các nội dung đổi mới bao gồm: Hình thành chương trình trung học nghề trong GDNN, đào tạo tích hợp kiến thức nền tảng của chương trình trung học phổ thông và năng lực nghề nghiệp; đẩy mạnh hướng nghiệp, phân luồng; hình thành mạng lưới cơ sở GDNN tinh gọn, hiệu quả, gồm: trường trung học nghề, trường cao đẳng; mở rộng hệ thống cơ sở tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp, bổ sung quy định về quy hoạch phát triển trường cao đẳng là trung tâm quốc gia, trung tâm vùng đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao; hoàn thiện cơ cấu tổ chức, nâng cao năng lực quản trị của cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Đây là những đổi mới quan trọng để giáo dục nghề nghiệp đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người dân nhưng vẫn đảm bảo tính liên thông, đào tạo chất lượng và hiệu quả và tinh gọn bộ máy cùng với chính sách thu hút doanh nghiệp và đầu tư nước ngoài, hợp tác quốc tế vào giáo dục nghề nghiệp, tham gia các hoạt động giáo dục nghề nghiệp, thu hút lao động của doanh nghiệp tham gia giảng dạy các trình độ giáo dục nghề nghiệp, mở rộng gắn đào tạo với sản xuất kinh doanh, dịch vụ.
Quán triệt tinh thần như trên, tại Hội thảo của Hội GDNN TP. Hồ Chí Minh ngày 29/5/2025 về góp ý Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục...
.jpg)
Với khía cạnh người làm công tác nhân lực, tôi trình bàý các vấn đề mong muốn như sau: Bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đã tạo nhiều điều kiện cho nền kinh tế quốc dân, dẫn đến nhu cầu đòi hỏi nguồn lực lao động có trình độ cao trong mọi lĩnh vực.
Tuy nhiên, trên thực tế chất lượng đào tạo giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp còn chưa đồng đều, thiếu liên kết giữa chương trình đào tạo và nhu cầu thực tế của thị trường lao động, đó chính là những nguyên nhân trực tiếp làm hạn chế khiến chất lượng giáo dục chưa đạt được như kỳ vọng.
Vì vậy, cần thống nhất quan điểm xây dựng một hệ thống giáo dục phát triển toàn diện và bền vững. Những chính sách liên quan đến giáo dục không thể phát triển trong sự cô lập mà phải nhất quán và gắn bó chặt chẽ giữa các cấp bậc như tiểu học, trung học, giáo dục nghề nghiệp và đại học… Các chính sách này phải được cam kết thực hiện trong xã hội và các cộng đồng địa phương, cần định hướng và xác định rõ vấn đề cốt lõi để có thể hoàn thiện đủ nội dung cần thiết, phù hợp.
1. Nội dung Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. “Bỏ khái niệm trường trung cấp”. Nên thống nhất một tổ chức đào tạo (hợp nhất Trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên và trường Trung cấp hiện nay) có tên là “Trung học nghề” - cấp học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trường trung học nghề sẽ tích hợp kiến thức nghề và kiến thức chương trình trung học phổ thông, hình thức đào tạo nghề nghiệp chuyên sâu, tập trung vào việc trang bị kỹ năng thực hành và kiến thức chuyên môn. Với tính chất năng động của môi trường làm việc ngày nay, khả năng nắm bắt và thích ứng nhanh chóng với các công nghệ, công cụ và quy trình.
2. Điều mong muốn kiến nghị nhất là Luật cần quy định liên thông “Tốt nghiệp trung cấp nghề giá trị liên thông cao đẳng hoặc đại học”, không nên duy trì tiếp tục sự phân biệt liên thông của bằng Trung cấp nghề với bằng Trung học phổ thông (theo tôi đây chính là yếu tố quyết định giá trị đào tạo nghề, chứ không phải việc đặt tên hay sắp xếp hệ thống giáo dục nghề nghiệp như thế nào cho hợp lý hay tinh gọn).
3. Kiến nghị Luật trong xu hướng phát triển thị trường lao động thời đại số, cần bổ sung việc phát triển thành lập các trường Đại học cộng đồng (để nâng cấp các trường cao đẳng đủ điều kiện của mỗi tỉnh, thành phố), để thực hiện nhiệm vụ đào tạo nghề và mở rộng liên thông các hệ nghề trong xã hội.
4. Cần có một số quy định về chính sách để GDNN có thể phát triển vững mạnh sau khi thống nhất quản lý.
- Tăng cường công tác quản lý Nhà nước về thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực, đẩy mạnh liên kết, hợp tác đồng bộ các hoạt động hướng nghiệp, tuyển sinh, chính sách phân luồng học sinh sau THCS, đào tạo gắn kết thực hành và nhu cầu sử dụng lao động. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước, tạo điều kiện và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo nghề, hỗ trợ công tác giáo dục nghề nghiệp. Tạo mối liên kết chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp, cần tập trung gắn kết hoạt động đào tạo của nhà trường với sản xuất của doanh nghiệp, thông qua các mô hình liên kết đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp, hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo tại các trường. Ngoài ra, có thể đẩy mạnh việc hình thành các cơ sở đào tạo trong doanh nghiệp, để chia sẻ các nguồn lực chung, từ đó hai bên cùng chủ động nắm bắt và đón đầu các nhu cầu của thị trường lao động.
- Tập trung xây dựng thể chế, cơ chế, chính sách phát triển GDNN phù hợp với xu thế hội nhập; hoàn thiện quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp; nâng cao chất lượng dạy nghề, tiếp cận các chuẩn khu vực và thế giới. Đồng thời, thúc đẩy sự hình thành, phát triển hệ thống chuyển đổi tín chỉ, thực hiện công nhận văn bằng và chuyển đổi tín chỉ giữa các nước trong khu vực ASEAN và thế giới.
- Hoàn thiện hệ thống dự báo nhu cầu nhân lực, thông tin thị trường lao động của quốc gia, từng tỉnh, thành phố gắn kết với nhà trường và doanh nghiệp để thông tin định hướng xã hội; tham gia vào thị trường lao động.
- Đầu tư phát triển tổ chức chuyên nghiệp để mở rộng và toàn diện quy mô hoạt động hướng nghiệp đối với học sinh các trường THCS, THPT. Tăng cường thông tin định hướng xã hội, không nên chú trọng học nghề theo giá trị bằng cấp; tham gia vào thị trường lao động là năng lực hành nghề, chọn nghề học theo năng lực, điều kiện và xu hướng nhận diện thị trường lao động…
Tóm lại, tuy bằng cấp hiện tại và tương lai không phải là điều kiện tiên quyết nhất, nhưng việc quy định tên gọi các tổ chức và hệ thống bằng cấp phù hợp đặc điểm giá trị xã hội Việt Nam và xu hướng quốc tế… luôn thật sự cần thiết để tạo niềm tin, minh chứng quá trình học tập, hành nghề và phát triển giá trị nghề nghiệp của từng cá nhân trong cung - cầu thị trường lao động phát triển.